De eerste jaren

Het Haaikneuterrijk – Eerste Jaren (1964-1981)HET HAAIKNEUTERRIJK
De eerste jaren vanaf 1964 tot 1981 De geboorte en jeugd van de Haaikneuters

Op een vergadering van de K.P.J. in het najaar van 1962 kwam bij de rondvraag J. v. Doormaal aan het woord. Hij vroeg aan het bestuur of er met vastenavond in Esbeek iets georganiseerd kon worden; een z.g. Carnavalsbal. Men hoorde dat hier in de streek wel meer, en Esbeek moet er volgens Jan wel op tijd mee beginnen met ook een Prins want die hoort daarbij. Alle K.P.J.-ers waren voor dit voorstel. Er werd direct een commissie benoemd die dit bal zouden gaan verzorgen. Deze bestond uit Jan vy. Doormaal Fzn. Cees Smolders Azn. Jan Oerlemans en de zaalhouder Piet Smolders v. Raak. De commissie ging op zoek naar een prins, maar we moesten wel iemand vinden die verstand had van Carnaval. Wij kwamen toen terecht bij Nico Elfrink, een echte Limburger, die grootse verhalen kon vertellen over Carnaval, Raden van elf en prinsen. Hij was zelf nauw betrokken geweest bij de Raad van Elf in Roermond, Nico wist van wanten. Er kwam in Februari 1963 een vastenavondbal met een echte Esbeekse Prins Nico den eerste. Nico voelde zichzelf ook toen al een heerser, zijn uniform was prachtig. Een prinsensteek op (zelf gemaakt) slipjas aan (geleend), een wit overhemd met strikje en een witte schildersbroek aan, en een keur van medailles om die geleend waren bij de handboogschutterij. Heel de overvolle zaal stond op zijn kop bij de binnenkomst van de Prins. Zoiets was nog nooit vertoond in Esbeek. Het begin was gemaakt. Het volgende jaar zou het Carnavals-kind echt geboren worden.

In 1964 moest er volgens Nico een complete Raad van Elf komen, dan zou het pas echt worden. Hieraan werd nu hard gewerkt. Met een goed resultaat. De eerste leden van de Raad van Elf waren — toen we deze mensen benaderden moesten we hier en daar lang praten, om ze voor onze nieuwe Raad over te halen — Nico Elfrink de Prins en als leden, C. Smolders Azn. J. v. Doormaal Fzn. P. Smolders zaalhouder, Sjef Hamers, Stif Nieuwenhuis, Cees Schilders Frans Schellekens, Gust Snels, Henk Soetens, en de onderwijzers Piet Rolberg en J. Dommelen. Deze twee laatste werden gevraagd om bij de oudere Esbeekse mensen een beetje geloofwaardiger over te komen.

Nico Elfrink zei dat de Raad en de prins steken op moesten hebben en opzichtelijke capes om hun schouders. Dit was een probleem. Het mocht niet veel kosten en het moest allemaal gesponsord worden, maar noot brengt raad. Pieta Luiten, de pastoorsmeid, die wist dat er in de pastorie nog rollen stof lagen bordeauxrood en witte zijden van een feestversiering uit de kerk. We kregen die spullen van pastoor Simons en daar werden twaalf capes van gemaakt door de vrijwilligster Riet de Laat. De kleine steekjes voor de Raad van Elf —er moest verschil in rang zijn — maakte Cristien, de vrouw van Nico. Deze ‘uniformen’ hebben we ongeveer vijf jaar gedragen, met ieder zijn eigen donkerste kostuum met een hoofdversiering van bakken bier er op. Zo trokken wij door Hilvarenbeek naar het raadhuis om de erewijn te gaan drinken, die door de gemeenteraad aan de Pezerikken aangeboden werd. Wij kwamen goed voor de dag en pronkten met onze nieuwe Raad van Elf met onze nieuwe steken op. Maar wat een pech; de pezerikken waren zo jaloers geworden op de Haaikneuters omdat de burgemeester de avond van tevoren de sleutel van het Haaikneuterrijk had overhandigd en in Beek hadden ze daar nog niet aan gedacht. Wij mochten met onze Raad van de Pezerikken het raadhuis niet binnen. Er mocht in de gemeente maar één Raad van Elf zijn volgens hun bestuur. Het werd bijna slaande ruzie. Na hevige protesten van de Haaikneuters, er waren ook vele Esbeekse supporters op het Vrijthof, kwam den burgervader naar buiten. Hij luisterde naar het protest van onze prins Nico en zei toen: ”Ik rij met jullie op de prinsenwagen mee naar mijn huis. Daar is ook bier en wijn. Kom op mannen, ik nodig jullie allemaal uit. Hier in Beek kennen ze geen Carnaval!” De burgemeester kende het wel want we kwamen daar niets te kort. De Pezerikken bleven alleen achter met de conciërge op het gemeentehuis en wij Haaikneuters vonden dit een geweldige overwinning, waar nog menig pilsje op genomen werd. In de jaren die daarop volgden hebben we daar nooit geen moeite meer mee gehad en dronken ook vrolijk de erewijn weer mee op het gemeentehuis. In Beek wilden ze maar één Raad van Elf en een prins in de gemeente. Dat ze er bij de Haaikneuters al eerder een hadden wilde ze daar maar niet begrijpen. Dat heeft hen nog vele jaren dwarsgezeten.

Het eerste bij ons Haaikneuters-lustrum werd groots gevierd. Bevriende Carnavalsclubs kwamen op zaterdagmiddag hun opwachting maken. Zoals: de Hooiboerkes uit Hoogemierde, de Pierenwaaiers uit Moergestel, de Pezerikken en nog vele andere genodigde. O. a. de Burgemeester en de vaste staf van het landgoed de Utrecht met hun commissies en supporters.

Voor al deze mensen – een bomvolle zaal en café – had Threes, de kunstmoeder van alle Haaikneuters, met behulp van de echtgenotes van de Raad van Elf 37 meter verse worst gebakken en enkele grote ketels peeënstamp gemaakt. Dit was een geweldig succes. Er is over dit feest met vele feestelijke toespraken nog vele jaren met lof gesproken. Net voor deze feestdagen was er weer een meningsverschil tussen Nico en het bestuur. Nico zou platen schilderen met de tekst ‘Welkom in het Haaikneuterrijk’. Hij had daarvan gemaakt: ‘Welkom in het Haaikneutergat’. En dat kon toch niet. Wij Haaikneuters hadden toch geen minderwaardigheidsgevoel. Esbeek was geen gat. Het moest persé Haaikneuterrijk worden en na vele langdurende discussies werd het dan toch veranderd. In Beek zitten ze nog steeds in het Pezerikkengat!!!

Het Carnavalsprogramma was een vaste traditie geworden. Wij opende veertien dagen voor Carnval met het prinsenbal. Daar werd de nieuwe prins aan zijn onderdanen voorgesteld. Op de zaterdag voor Aswoensdag begon het feest met de grote optocht die elk jaar grootser en ook mooier werd. Er kwamen steeds weer grotere en beter afgewerkte wagens. Dit kwam voornamelijk omdat onze juryleden — Nic Smit uit Oosterhout en Ome Wim uit Abcoude, die had zelf een reclame-schildersbedrijf en was dus specialist — daar steeds op bleven hameren voor nette afgewerkte letters en geen bier op de wagens.

Er kwamen steeds meer mensen uit den omtrek kijken en dat was een goede reclame voor het Haaikneuterrijk. Hierna om 19.00 uur een openingsmis waar onze Prins in alle ernst een toespraak hield. De leden van de Raad van Elf fungeerde als accoliet in deze dienst. Dan volgde om 20.00 uur het gehuwdenbal – waar toen entree betaald moest worden – en de zaal en het café in een halfuurtijd bomvol liep. Op deze avond kwam burgemeester Meeuwse de sleutel van het Haaikneuterrijk aan onze Prins overhandigen. De Prins kreeg hierdoor de macht om over zijn Haaikneuters tijdens het Carnaval te regeren. Er waren dan ook nooit ongeregeldheden met de Esbeekse mensen onder elkaar. Op dit gehuwdenbal kwamen zowel bejaarden als jonggehuwde echtparen. Ook diegene die nooit op dorpsfeesten kwamen zag men op dit bal de gekste sprongen maken.

De zondagmiddag was bestemd om deel te nemen aan de optocht in het Pezerikkengat waar meestal de eerste prijzen werden meegepikt. ‘s Avonds was er een disco voor de jeugd. De raa had dan een vrije avond en ging dan dikwijls naar Dalan om daar de bloemetjes buiten te zetten.

Op maandagvoormiddag bezocht de prins met enkele dansmarietjes de zieken thuis of in het ziekenhuis met een passende attentie. Op maandagmiddag trok de kinderoptocht door het dorp met na afloop het kinderbal onder leiding van de jeugdprins. Zo leerde de jeugd ook al Carnaval vieren.

Het algemene bal op maandag werd druk bezocht. Vooral door de jongeren die dan allemaal in het Haaikneuterrijk bleven. Hier speelde het toporkest van Nant de Wit uit Turnhout dat vele jaren de muziek met Carnaval bij de Haaikneuters verzorgde.

Op dinsdagvoormiddag ging de Raad bij de pastoor op de koffie en ook dat was gezellig. De namiddag was bestemd voor de prijsuitreiking van de grote Carnavalsoptocht. Dit was altijd een middag vol spanning, een hoogtepunt van Carnaval. Welke groep wint de eerste prijs? Er kwamen dan tonpraters uit de buurtschappen, duo’s of groepen met zang. Al met al prachtige middagen opgesierd met voordrachten en vrolijke liedjes van artiesten uit het eigen Haaikneuterrijk. De zaal zat dan al vanaf twaalf uur barstens vol omdat de buurtschappen bang waren dat ze geen zitplaatsen meer zouden kunnen bemachtigen. Deze middag begon om half twee en de boeren die ook ‘s avonds moesten melken hoorden we dan zeggen: “Morgenvroeg zit de melk ook nog wel in de uier”. Dinsdagavond was het sluitingsbal. Dan kwamen de buurtschappen weer terug om ieder op hun beurt den prins te begraven. Deze ceremonie begon ongeveer rond half twaalf. De prins moest dan na de nodige toespraken eerst zijn scepter, dan zijn steek en daarna zijn cape inleveren. Dit was een plechtigheid waarbij toen dikwijls menig traantje bij de dames van de Raad vloeide, bij het einde van de vierdaagse Carnaval.

Na enkele jaren – toen de kas wat sterker werd – hebben we twaalf zwarte broeken aangeschaft. Er werden slipjassen gehuurd en met een wit overhemd en een vlinder aan werd de Raad steeds deftiger. Na twee jaren werden in Rotterdam bij een speciaalzaak chique rokkostuums besteld. Nu was het voortaan een groep waar we overal mee konden komen. Regelmatig grote uitgaven – hier spreekt de penningmeester – voor steeds mooiere, maar ook duurdere steken voor de Raad. Zeker voor de Prins en Adjudant. In het begin hadden Nico Elfrink en het bestuur dikwijls grote meningsverschillen. De eigenwijze Nico wou er hier de Limburgse Carnaval doordrukken, maar de Esbeekse bestuurders wilden er een echt Brabants feest van maken en dan in Esbeekse stijl. Daar hebben Cees Smolders en ik altijd voor gevochten. Als Prins was Nico een zeer streng leider. De leden van de Raad mochten zeker nooit dronken worden – ze moesten een voorbeeld geven – anders volgde na een zware berisping op staande voet ontslag. We mochten wel veel plezier maken met op tijd een pilsje, maar nooit geen zatlapperij. Het tweede of derde jaar kwam er iets nieuws: we kregen een uitnodiging voor een uitwisseling. En deze was niet zo flauw. De Uivers – een Carnavalsclub van de vliegbasis Eindhoven – vroegen ons te gast. Wij leerden daar veel en ze kwamen ook op bezoek bij de Haaikneuters. Van hen kregen we de eerste echte onderscheiding. Wij zijn ook in één van de eerste jaren in groot tenue naar Arendonk op bezoek geweest. Daar werd de vrouw van onze Prins verheven in de orde van den kousenband. Maar deze onderscheiding mocht den Arendonkse prins, met veel bier op, niet boven Cristien haar knie aandoen. Daar trapte ze niet in en Nico was daar ook niet mee vereerd. De Arendonkse Raad is ook niet bij die preutse Hollanders op tegenbezoek geweest.

Ook zijn we met onze Raad een keer via Antwerpen naar Sas van Gent geweest. Het was daar in Zeeland een enorm feest, in een grote oude fabriekshal. Hun Prins kwam daar via een kabelbaan vanuit de nok het podium opzeilen. We waren stomverbaasd en het werd verder een groots feest. Op de terugweg werd het benauwd in de bus – van het vele bier – en er zou even een dakkoepel opengezet worden door een raadslid van ons die daar verstand van had. Hij schroefde enkele moeren los en floep, de dakkoepel ligt nog ergens in West-Vlaanderen langs de weg.

Nog een voorval; De eerste keer op het gehuwde bal op zaterdagavond werd de burgemeester gevraagd om de sleutel van het Haaikneuterrijk te komen overhandigen. Dat deed burgemeester Jan Meeuwse. Hij was een echte Bossche feestneus. De kastelein zorgde voor enkele flessen goede champagne en daarmee lieten we zien dat we wisten hoe het moest. Dit was een schot in de roos. Hij kwam elk volgend jaar weer terug. In de beginjaren begonnen we met de eerste prinsenwagen. Een kleine, platte boerenwagen met vier zuilen er opgetooierd en die behangen met wat oude gordijnen, slingers en ballonnen en een grote plaat met ‘DE HAAIKNEUTERS’ erop. Vergezeld van nog een paar wagens van de K.P.J. In 1967 werd Piet Rolberg – hier onderwijzer op de lagere school – tot Prins der Haaikneuters gekozen. Dit jaar kregen wij er ook zes marottekskes bij met Janus v. Doormaal als hun leider. De volgende jaren kwamen als prinsen: Henk Soetens, Cees Smolders (de best geklede prins van de optocht in H. Beek) Ook Ad v.d. Wouw, Piet v. Rovert en Wim de Kok met nu en dan weer Nico Elfrink er tussendoor. Deze heren bleven gewoonlijk twee jaar achter elkaar in deze functie vervullen.

Wij hadden ook zeer goede relaties zoals Dirk Aarden de houtvester en de directeur van Rustoord, de Heer de Bouter. Deze mensen waren bij alle festiviteiten steeds weer present en leefden ten volle met ons mee. Zo nodigde de heer de Bouter ons op Rustoord uit op een zondagavond na de optocht in H’ Beek met de Raad van Elf en hun dames. Er was volop drank en er waren heerlijke hapjes klaargemaakt door de zwarte kok. Dan sprong de Raad der Haaikneuters en ook de Prins even uit hun deftige pak en genoten met volle teugen. Deze uren vergeten de daar aanwezigen nooit meer. Ook gingen we op een zondagavond vanwege het noodweer te voet vanuit het dorp naar Dalan. Er lagen bergen opgewaaide sneeuw op de weg. In Dalan was het heerlijk warm en wij kwamen daar niets te kort. We waren daar gezellig uit met de Raad. Deze avond kreeg na het nodige bier als thema ‘de Mexicano’s’.

Ook zijn we een enkele keer vanuit het Pezerikkengat langs Spaandershorst teruggekomen. Elk jaar kwamen er weer nieuwe ideeën of verrassingen met als grote stimulatoren van de Haaikneuters: Nico Elfrink – Cees smolders Azn.- Piet v. Rovert en nog vele andere oudgedienden. Dit waren de mannen en de grote doordauwers van de eerste Carnavalsvieringen in Esbeek. Ik voelde in 1982 een drang in mij opkomen om iets – lang niet alles – op te schrijven over de eerste jaren van dit geweldige dorpsfeest. Vele gezellige uren heb ik meegemaakt als raadslid vanaf het eerste uur tot aan 1981 toen ik om gezondheidsredenen – hoe spijtig ook – afscheid moest nemen na 18 jaar trouwe dienst van deze geweldige fijne club.

December 1991

Piet Smolders
Oud kastelein van ‘ Schuttershof’
De Residentie der Haaikneuters.